حجره نباتی (Plant cell)

حجره نباتی واحد اصلی سازنده جسم نبات اند. حجره نباتی از جمله حجرات یوکاریوت می باشد که حجرات آن دارای هسته حقیقی وغشایی هستوی اند.

حجرات نباتی دارای اشکال چند ضلعی که در قطار های منظم قراردارند، میباشند. علاوه بر آن حجرات نباتی دارای یک دیوار نستبا سخت سلولوزی است که شکل حجره را ثابت نگه میدارد و بنام دیوار حجروی یاد می گردد.

ویدیوی اول: در این ویدیو به ساخت مودل از حجره نباتی پرداخته شده که نشان می دهد چگونه با استفاده از مواد ساده و قابل دسترس مودل از حجره نباتی را تهیه نماییم.

به صورت عموم حجرات دارای اجزایی ذیل می باشد.

• غشایی حجروی
• سایتوپلازم
• هسته

غشایی حجروی(Cell Membrane)

غشایی حجروی که به نام غشایی پلازمایی هم یاد میشود، اطراف حجره را احاطه کرده است. غشایی حجروی دارای خاصیت نیمه قابل نفوذ یا (Semi Permeability) بوده که در داخل شدن و خارج شدن مواد به حجره نقش مهم داشته که آب، اکسیجن و مواد غذایی را به حجره انتقال می دهد و مواد اضافی چون کاربن دای اکساید را از غشایی پلازمایی عبور داده خارج می سازد.  غشایی حجروی از پروتین و شحم ساخته شده اند و قابلیت ترمیم قسمت های تخریب شده خود را دارد.

دیوار حجروی(Cell Wall)

‌حجرات نباتی دارای یک دیوار ضخیم و مستحکم بوده و بیشتر از سلولوز (قند چند قیمته‌) ساخته شده اند که به حجره شکل ثابت میدهد این دیوار اطراف حجره نباتی را احاطه کرده و مانع عبور میکروب ها به داخل حجره می گردد. ضخامت دیوار حجروی  نظر به نوعیت انساج فرق میکند. دیوار حجروی در حجرات حیوانی وجود ندارد. در نباتات دیوار حجروی به شکل چوب تبدیل میشود.

سایتوپلازم(Cytoplasm)

ماده ای شفاف نیمه مایع بوده درخارج ازهسته موقعیت دارد ترکیب اصلی آن مواد عضوی وغیرعضوی می باشد. مواد عضوی آن عبارت ازپروتین، شحم٫‌ و کاربوهایدریت اند و مواد غیرعضوی آن شامل آب ونمک ها میباشند. شبکه ای از رشته ها و لوله های پروتینی در سرتا سر سایتو پلازم وجود دارد که به یکدیگر متصل می شوند که اسکلیت حجره را تشکیل می دهد. تعداد زیادی از اورگانیل ها در میان محتویات مایع سایتوپلازم بشکل معلق وجود دارد که به نام Cytosol  یاد می گردد.

اورگانیل ها یا اعضاچه های که در داخل سایتوپلازم قرار دارند، قرار ذیل می باشند:

هسته(Nucleus)

جسم مدورایست که در بین حجره موقعیت دارد. هسته تمام فعالیت های بیولوژیکی حجره را کنترول کرده و در انتقال خواص ارثی رول عمده دارد.

هستچه(Nucleolus)

‌داری ساختمان کوچک و مدور بوده معمولا در یک قسمت هسته قرار دارد. هستچه در ساختن پروتین رول عمده داشته و همچنین ذخیره گاه RNA می باشد.

رایبوزم (Ribosome)

دانه های کوچکی اند که ازRNA  و پروتین ترکیب شده اند. رایبوزم در سایتوپلازم به اشکال آزاد یا چسپیده به شبکه اندوپلازمیک ریتوکولم یافت می شوند.

مایتوکاندریا(Mitochondria) ‌

اورگانیلی است که در سایتوپلازم معلق بوده شکل میله ای و رشته ایی دارند. دارای غشایی داخلی و خارجی بوده٬‌، چین خورده گی های  داخلی مایتوکاندریا را Cristae   می نامند. وظیفه  مایتوکاندریا مرکز تنفس حجر و نوعی دستگاه تولید انرژی می باشد.

دستگاه گلجی(Golgi Apparatus)

شکل مسطح٫‌ لایه ای و کیسه مانند بوده در نزدیکی هسته قرار دارد. اجسام گلجی به حیث دستگاه بسته بندی پروتین کارمیکند و همچنان در فعالیت های ترشحی حجره و ترکیب قند ها سهم دارند.

واکیول ها(Vacuoles)       

در حجرات حیوانی و نباتی یک نوع خالیگاه دیده میشود که به نام واکیول یاد میشود واکیول ها در حجرات حیوانی کوچک ولی در حجرات نباتی بزرگتر می باشند. واکیول توسط یک غشا احاطه شده که در داخل آن شیره واکیول موجود است. واکیول ها یک نوع مایع دارند که مایع مذکور دارای آب، نمک ها و مواد غذایی می باشد.

اندوپلازمیک ریتیکولومER  (Endoplasmic Reticulum)

دارای ساختمان های شبکه یی تیوب مانند بوده. اندوپلازمیک ریتیکولوم که در بالای خود دارای دانه های کوچک ریبوزوم اند  به نام اندوپلازمیک ریتیکولوم دانه دار یا گرانولر(Granular) و نوع دیگر آن را اندوپلازمیک ریتیکلوم صاف یا (Agranular)  می نامند. اندوپلازمیک ریتیکلوم در ساختن و ترشح پروتین سهم می گیرند وهمچنین برعلاوه در بدن دوا های زهری را بی ضرر می سازد.

لیزوزوم (Lysosome)  

لیزوزوم عموما در حجرات حیوانی دیده می شود. شکل گرد را داشته و حاوی انزایم های هضمی می باشند در اینجا هضم مواد مغذی حجروی انجام می شود هر گاه غشایی آن بریده شود انزایم مذکور سبب تخریب سایتوپلازم می شود.

پلاستیدها(Plastids)

شکل کروی یا ساختمان های سایتوپلازمیک بیضوی شکل را دارا اند، صرف در حجرات نباتی دیده میشوند در حجرات حیوانی و فنجی ها وجود ندارد.

پلاستید ها از نقطه نظر داشتن مواد رنگه (Pigments) و وظایف به سه نوع اند.

کلوروپلاست (Chloroplast)

پلاستید های سبز کلوروفیل دار بوده که در ترکیب ضیایی سهم دارند وظیفه غذا سازی و ترکیب مواد را انجام میدهد.

کروموپلاست (Chromoplast)

پلاستید های رنگه بوده که کلوروفیل ندارد ولی پگمنت های رنگه دیگر مثل  زرد،  نارنجی، سرخ و کاروتینویید (Carotenoid) دارند که در میوه، گل نبات، و برگ های خزانی وجود دارد.

لیکوپلاست (Leucoplast)

پلاستید های بی رنگ بوده که معمولا در حجرات و ساقه های زیر زمین دیده میشوند.  این پلاستید ها نشایسته و پروتین را ذخیره میکند.  لیکوپلاست ها یک نوع انزایم دارند که گلوکوز را به نشایسته تبدیل میکند و پلاستید های که نشایسته دارند به نام امیلوپلاست (Amyloplast)  یاد میشوند. پلاستید ها میتواند از یک حالت به حالت دیگر تبدیل شوند. مثلا برگ های سبز نباتات در خزان زرد می شوند. در این تغییر کلوروپلاست به کروموپلاست تبدیل می گردد.

ویدیوی دوم: در این ویدیو تهیه سلاید از حجره نباتی و برسی آن تحت مایکروسکوپ، تشریح گردیده است. نمونه تحت برسی، حجرات پیاز می باشند.