حس ذایقه یا چشایی از جمله سیستم حسی است که مسئول درک مزه (طعم) میباشد. مزه ادراکی است که از اثر تعامل کیمیاوی مواد در دهان با حجرات گیرنده چشایی که واقع در جوانه های چشایی حفره دهان میباشند، حس می گردد. گیرنده های چشایی روی جوانه های چشایی و سایر مناطق از جمله سطح فوقانی زبان و اپی گلوت موقعیت دارند. عضو حسی حس ذایقه زبان میباشد.

 زبان(Tongue)

زبان عضوی عضلانی است که نقش مهمی در درک چشایی مواد داشته و در خالیگاه دهان قرار دارد. سطح زبان دارای جوانه های ذایقوی می باشد که چهار مزه اصلی (شیرینی، ترشی، شوری و تلخی) را تشخیص می دهد. تشخیص چهار مزه اصلی توسط قسمت هایی مختلف زبان صورت می گیرد. قسمت نوک زبان مزه شرینی، کمی بالا تر از آن به دو طرف مزه نمکی و به دو طرف بالاتر از آن مزه ترشی و توسط قسمت آخر زبان تلخی حس می گردد. علاوه بر آن در حرکت دادن غذا در دهن، مخلوط نمودن با لعاب دهن و تکلم نقش دارد.

بخش های مختلف زبان

اپیتلیوم (Epithelium):‌ شامل پاپیلاها و جوانه های چشایی است.

پاپیلا (Papilla): بر روی زبان برجستگی های کوچکی قرار دارند که پاپیلا (Papilla) نامیده می شوند. بسیاری از آن ها از جمله پاپیلای گرد (Circumvallate papillae) و پاپیلای قارچی (Fungiform papillae) که دارای جوانه های چشایی (Taste Bud) هستند.

جوانه های چشایی (Taste Bud): حجرات چشایی باریک، میله ای شکل و دارای هسته در مرکز این عضو هستند، سطح آن ها شامل موهای چشایی کوتاه می باشند. وقتی غذا می خوریم، مواد کیمیاوی ناشی از غذا وارد پاپیلا می شوند و به جوانه های چشایی یا گیرنده چشایی می رسند. این مواد حجرات چشایی مخصوص را در داخل جوانه های چشایی تحریک و گیرنده های عصبی را فعال می کنند. عصب ها سیگنال ها را به قسمتی در مغز به نام مدولا (Modula) میفرستند که آنها را به تالاموس (Thalamus) و به قشر مغز (Cortex) منتقل می کند. نکته ای که در گیرند های چشایی حايز اهمیت است، این می باشد که گیرنده های مختلفی بر روی زبان وجود دارند که هر کدام در منطقه ای خاص قرار دارند و هر گروهی از آن ها مزه های متفاوتی را از جمله شوری، شیرینی، ترشی و تلخی را دریافت میکنند.

عضلات زبان (Tongue muscles): عضلات اختیاری هستند و دارای رشته های عضلانی به صورت عرضی می باشند.

غدد زبان (Tongue glands): زبان دارای غدوات کوچک و پراگنده می باشد که در قسمت های مختلف آن قرار دارند. 

برای درک بهتر اهمیت حس ذایقه انسان، فعالیت اجرا شده در این ویدیو را می توانیم با دانش آموزان کار نماییم.