نامگذاری تیزاب ها

تیزاب ها مرکباتی اند که در ترکیب شان اتوم هایدروجن قابل تعویض وجود داشته باشند. تیزاب ها با در نظرداشت موجودیت و یا عدم موجودیت آکسیجن در ترکیب شان، به دودسته تقسیم می شوند:

• تیزاب های بدون آکسیجن
• تیزاب های آکسیجن دار

تیزاب های بدون آکسیجن

اینوع تیزاب ها ترکیبی از عنصر هایدورجن با یک غیر فلز می باشد که بنام تیزاب های دوعنصری نیز یاد می گردند.

برای نامگذاری اینوع تیزاب ها دو روش ذیل وجود دارند:

1. هرگاه تیزاب های هایدورجن دار در حالت گازی و یا خالص قرار داشته باشند، روش نامگذاری شان طوری است که در آغاز نام تیزاب کلمه هایدروجن و به تعقیب آن نام انیون (آیون منفی در ترکیب تیزاب) گرفته شده و درختم کلمه آید به آن علاوه می گردد.

Hydrogen + Anoin + ide

تعدادی از تیزاب های هایدروجن دار قرار ذیل می باشند:

HCl Hydrogen Chloride هایدروجن کلوراید

HBr Hydrogen Bromide هایدروجن بروماید

HF Hydrogen Fluoride هایدروجن فلوراید

H₂S Hydrogen Sulfide  هایدروجن سلفاید

2. هرگاه تیزاب های هایدروجن دارد در محلول آبی شان قرار داشته باشند برای نامگذاری آنها اول کلمه هایدرو، بعدا نام انیون و در آخر پسوند ایک و اسید علاوه می گردد.

Hydo + Anion + ic + acid

نامگذاری تعدادی از تیزاب های دو عنصری در محلول های شان، قرار ذیل می باشند:

هایدروکلوریک اسید (HCl) Hydro Chloric acid

هایدرو برومیک اسید (HBr) Hydro Bromic acid

هایدرو فلوریک اسید (HF) Hydro Fluoric acid

نامگذاری تیزاب های آکسیجن دار

اینوع تیزاب های چند عنصری می باشند که در ترکیب آنها یک غیر فلز به عنوان عنصر مرکزی شامل می باشد که در نامگذاری و هم چنان در تعاملات کیمیاوی نقش دارد.

برای نامگذاری تیزاب های آکسیجن دار دو مورد ذیل را در نظر می گیریم:

1. در تیزاب های آکسیجن داریکه نمبر اکسیدیشن عنصر مرکزی تیزاب با نمبر گروپ شان یکسان باشد، اول نام عنصر مرکزی را نوشته و به آن کلمه ایک و اسید اضافه می گردد.

ic + acid + نام عنصر مرکزی

تعداد از تیزاب های آکسیجن دار در ذیل نامگذاری شده اند:

سلفوریک اسید (H₂PO₄) Sulfuric acid

نایتریک اسید (HNO₃) Nitric acid

فاسفوریک اسید (H₃PO₄) Phosphoric acid

 در سلفوریک اسید عنصر مرکزی سلفر بوده و دارای نمبر اکسیدیشن (+6) و در جدول دورانی نیز در گروپ ششم موقعیت دارند.

همین طور در نایتریک اسید و فاسفوریک اسید عناصر مرکزی به ترتیب نایتروجن و فاسفورس بوده که هر دو عنصر در گروپ پنجم موقعیت داشته و نمبر های اکسیدشن شان در ترکیب نایتریک اسید و فاسفوریک اسید، (+5)  می باشند.

2. در صورتیکه نمبر اکسیدیشن عنصر مرکزی در تیزاب کمتر از شماره گروپ آنها در جدول باشد، نامگذاری تیزاب های مرتبط شان قرار ذیل می باشند. اول نام عنصر مرکزی را گرفته و به آن کلمه اس و اسید اضافه می شود.

ous + acid + نام عنصر مرکزی

نامگذاری تعدادی از تیزاب های آکسیجن دار با نمبر اکسیدشن دو واحد کمتر از نمبر گروپ شان، قرار ذیل می باشد.

سلفورس اسید (H₂SO₃) Sulfureous acid

نایترس اسید (HNO₂) Nitrous acid

فاسفورس اسید (H₃PO₃) Phosphorous acid

در ترکیب سلفورس اسید، نمبر اکسیدشن سلفر (+4) می باشد. در ترکیب نایترس اسید و فاسفورس اسید نمبر های اکسیدیشن نایتروجن و فاسفورس هرکدام (+3) هستند.

نکته: تیزاب های که در ترکیب خود یک اتوم هایدروجن دارند، مانند:HCl, HCN, HNO₃  به نام مونوبیزیک، تیزاب هایکه دارای دو اتوم هایدروجن اند، مانند: H₂S, H₂SO₄ ,H₂CO₃  به نام دای بیزیک و آن عده تیزاب هایکه دارای سه اتوم هایدروجن است بنام ترای بیزیک یاد می شوند، مانند H₃CO₃, H₃AsO₄  یاد میکند.

نام گذاری قلوی ها (القلی ها)

نامگذای قلوی ها ساده می باشند، و دو حالت ذیل را دارا اند:

1. چون قلوی ها ترکیباتی از یک فلز با گروپ هایدروکساید (هایدروکسیل) می باشند، پس فلزاتی که فقط یکنوع قلوی (القلی) را می سازد برای نامگذاری آنها اول نام فلز گرفته شده و در آخر کلمه هایدروکساید به آن اضافه می شود.

قرار ذیل به نامگذاری تعدادی از القلی ها پرداخته شده است.

NaOH (Sodium Hydroxide)     سودیم هایدروکساید

KOH (Potassium Hydroxide)    پوتاشیوم هایدروکساید

LiOH (Lithium Hydroxide)    لیتیوم هایدروکساید

Ca(OH)₂ (Calcium Hydroxide)    کلسیم هایدروکساید

Mg(OH)₂ (Magnesium Hydroxide)    مگنیزیم هایدروکساید

Al(OH)₃ (Aluminium Hydroxide)    المونیوم هایدروکساید

2. فلزاتی که یا نمبر اکسیدیشن های مختلف تشکیل قلوی ها را می نمایند، برای نامگذاری آنها اول نام فلز را گرفته بعدا نمبر اکسیدیشن فلز را به لاتین پیشروی آن در قوس نوشته در آخر کلمه هایدرکساید به آن اضافه می گردد.

طور مثال فلزآهن دو نوع ترکیب قلوی دارد که قرار ذیل نامگذاری می گردند:

Fe(OH)₃  Iron(III) hydroxide (Ferric Hydroxide)   فیریک هایدروکساید

Fe(OH)₂   Iron(II) hydroxide (Ferrous Hydroxide)    فیرس هایدروکساید

هایدروکساید آهن با نمبر اکسیدیشن (+3) بنام فیریک هایدروکساید و با نمبر اکسیدیشن (+2) بنام فیرس هایدروکساید یاد می گردد.